NARUSZENIE DÓBR OSOBISTYCH I ZNIESŁAWIENIE W RELACJACH BIZNESOWYCH

O tym jak trudne i wymagające są wzajemne relacje i kontakty biznesowe pomiędzy kontrahentami nie trzeba nikogo przekonywać. W realiach codziennej współpracy często dochodzi do rozbieżności pomiędzy stronami, sprzeczności interesów czy nawet konfliktów. Są to wyzwania, z którym każdego dnia zmagają się menedżerowie oraz osoby zarządzające realizacją przedsięwzięć biznesowych. Wzajemne napięcia i ich eskalacja mogą doprowadzić do przekroczenia granic dopuszczalnych przepisami prawa. Przekroczenie tych granic może mieć miejsce nie tylko w kontaktach bezpośrednich ale także w ramach prowadzonej korespondencji biznesowej. Korespondencja biznesowa to nie tylko formalny sposób komunikacji stron, ale także przestrzeń pojawiania się nieporozumień oraz konfliktów.

W niniejszym artykule pokrótce przedstawimy jakie środki ochrony, na gruncie przepisów Kodeksu cywilnego oraz Kodeksu karnego, mogą zostać wykorzystane przez osoby prawne w przypadku podjęcia przez kontrahenta bezprawnych działań.

1. Naruszenie dóbr osobistych na gruncie przepisów Kodeksu cywilnego.

Katalog dóbr osobistych osób prawnych jest otwarty i opiera się w szczególności na treści art. 23 k.c. w zw. z art. 43 k.c. Wśród dóbr osobistych osób prawnych można wymienić w szczególności: (1) dobre imię, (2) nazwę, (3) firmę, (4) renomę, (5) reputację, (6) tajemnicę korespondencji czy też (7) wiarygodność gospodarczą.

W przypadku naruszenia dóbr osobistych osoby prawnej może ona dochodzić swoich praw przed Sądem w ramach powództwa o ochronę dóbr osobistych. Tak zwana legitymacja procesowa czynna w sprawie o naruszenie dóbr osobistych przysługuje bowiem podmiotowi, którego dobra osobiste zostały naruszone.

Przepisy art. 24 § 1 i 2 k.c. przewidują następujące kategorie roszczeń, których może domagać się podmiot uprawniony z tytułu naruszenia jego dóbr osobistych:

1. roszczenie o zaniechanie – przesłankę stanowi zagrożenie bądź naruszenie dobra osobistego i aktualizuje się ono wtedy, gdy istnieje uzasadniona obawa przyszłych naruszeń. Celem roszczenia jest zapobieżenie przyszłym naruszeniom, ma ono charakter prewencyjny. Jako przykład może posłużyć nakaz zaprzestania rozpowszechniania nieprawdziwych informacji na temat danego podmiotu;
2. roszczenie o usunięcie skutków naruszenia dobra osobistego – może przybrać różną formę, w tym przeproszenia podmiotu uprawnionego, opublikowania przeprosin w mediach, czy też wystosowanie określonej treści oświadczenia i skierowanie go do konkretnego podmiotu;
3. roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne – w doktrynie przyjmuje się dopuszczalność dochodzenia zadośćuczynienia przez osobę prawną. Najnowsze orzecznictwo także dopuszcza możliwość dochodzenia roszczenia o zadośćuczynienie przez osobę prawną;
4. roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej na cel społeczny – w tym przypadku kwota pieniężna zostaje przyznana nie na rzecz podmiotu uprawnionego, lecz na wskazany przez niego cel społeczny;
5. roszczenie o naprawienie szkody – jest możliwe tylko wtedy, gdy wskutek naruszenia dóbr osobistych powstała szkoda majątkowa, przy czym ciężar udowodnienia szkody oraz jej wysokość spoczywa na podmiocie uprawnionym. Roszczenie to jest roszczeniem odrębnym i niezależnym od roszczenia o zadośćuczynienie za krzywdę i o zapłatę sumy pieniężnej na cel społeczny.

• Przestępstwo zniesławienia na gruncie przepisów Kodeksu karnego.

Przestępstwo zniesławienia, spenalizowane w art. 212 § 1 k.k., jest przestępstwem powszechnym tj. sprawcą przestępstwa może być każdy, w tym np. osoby reprezentujące kontrahenta biznesowego.

Zachowanie sprawcy przestępstwa zniesławienia polega na dopuszczeniu się „pomawiania” innej osoby bądź podmiotu. Przepisy Kodeksu karnego nie definiują tego pojęcia, dlatego pojęcie to należy definiować w oparciu o językowe znaczenie tego słowa. W rozumieniu Słownika Języka Polskiego PWN termin „pomawiać” oznacza „bezpodstawnie zarzucić coś komuś, oskarżyć kogoś o coś”.

Dla zaistnienia przestępstwa zniesławienia konieczne jest zarzucenie poszkodowanemu podmiotowi takiego postępowania lub właściwości, które mogą doprowadzić do poniżenia go w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Dodać przy tym należy, że dla zrealizowania znamion tego przestępstwa nie jest konieczne wystąpienie skutku w postaci np. poniżenia czy utraty zaufania. Przestępstwo zniesławienia jest bowiem tzw. przestępstwem formalnym – bezskutkowym i wystąpienie określonego skutku nie stanowi jednego ze znamion czynu zabronionego.

Przestępstwo zniesławienia jest tzw. przestępstwem prywatnoskargowym i wymaga od podmiotu pokrzywdzonego przygotowania i wniesienia prywatnego aktu oskarżenia oraz udziału przed Sądem. Akt oskarżenia podlega opłacie w zryczałtowanej kwocie 300 zł.

Co do zasady postępowanie toczy się bez udziału prokuratora i wszelkie czynności związane z oskarżeniem, w tym naprowadzanie wniosków dowodowych, wykonuje oskarżyciel prywatny. To na oskarżycielu prywatnym spoczywa zatem ciężar udowodnienia, iż oskarży dopuścił się popełnienia zarzucanego mu czynu.

W przypadku skazania za przestępstwo zniesławienia Sąd wymierza oskarżonemu karę grzywny albo karę ograniczenia wolności, zaś w przypadku gdy sprawca dopuszcza się czynu za pomocą środków masowego komunikowania Sąd wymierza karę grzywny, karę ograniczenia wolności albo karę pozbawienia wolności do roku.

Podsumowanie.

Współpraca biznesowa niesie ze sobą liczne wyzwania, w tym w zakresie odpowiedniego prowadzenia korespondencji biznesowej.Niezależnie od tego czy korespondencja prowadzona jest oficjalną drogą pisemną, czy drogą mailową, przekroczenie dopuszczalnych granic może doprowadzić do naruszenia dóbr osobistych czy też do zniesławienia. Warto zatem wiedzieć w jaki sposób reagować oraz w jaki sposób można bronić swoich interesów w kontaktach z partnerami biznesowymi.

W ramach działalności Kancelarii świadczymy kompleksowe doradztwo w zakresie tego rodzaju sporów i w przypadku potrzeby pomocy prawnej zapraszamy do kontaktu.